Казанда, Нидерланд профессорына органофосфор химиясе өлкәсендә Халыкара Арбузов премиясе тапшырылды
Амстердамның Ирекле Университеты профессоры Куп Ламмерцма 2021 елда органофосфат химиясе өлкәсендә Халыкара Арбузов премиясе лауреаты булды, бу өлкәдә бердәнбер. Бүләкләү тантанасы 9 декабрьдә Россия Фәннәр академиясенең Казан фәнни үзәгенең Федераль тикшеренүләр үзәгенең конференцияләр залында Татарстан Республикасы Премьер-Министрының беренче урынбасары Рөстәм Нигматуллин һәм академия президенты катнашында үтте. Татарстан Республикасы Фәннәр Мякзюм Салахов .
Куп Ламмерцма - дөньякүләм танылган галим, Нидерландтагы органофосфат химиясенең көчле фәнни мәктәбенә нигез салучы, 250 дән артык фәнни басмалар авторы һәм автордашы. Ул фосфор химиясенә квант химиясе ысулларын куллануны башлап җибәрде. Бу хәзер фосфор химиясен үстерүдә төп, иң мөһим юнәлеш. " Ул Бөекбритания, Германия, АКШ, Нидерланд һәм Көньяк Африка университетларында тикшеренүләр алып бара.
Иң мөһим фәнни казанышларга өстәп, Куп Ламмерцма әйләнә-тирә мохитнең пычрануына каршы тора. Аерым алганда, ул бөтен дөнья буенча галимнәрнең һәм сәясәтчеләрнең игътибарын фосфор һәм фосфор ашламаларының запасларының бетү проблемасына юнәлтә, алар елгаларның күбәюенә китерә. Кооперация моңа каршы актив көрәшә, матбугатта органофосфат ашламаларын кире кайтару өчен, аларны табигатькә ташламый. Фосфор тормышта һәм кешеләрдә бик мөһим. Төп бурыч - әйләнә-тирә мохитне фосфор кертүдән саклау, аны табигатьтә саклап калу өчен яңарту.
Моннан тыш, галим ак фосфорны активлаштыру өстендә эшли, аннан органик кушылмалар ала. Бу бик катлаулы проблема, аның чишелеше зур икътисади эффект күрсәтәчәк. Куп Ламмерцманың үсеше Татарстан өчен аеруча кызыклы. Чыннан да, җылы сезонда безнең төбәктәге сусаклагычларда яшәүчеләр зәңгәр-яшел алга актив чәчәк атудан интегәләр. Бу проблема дөньяның күп илләрендә актуаль. Республика шәһәрләрендә синтетик юу чаралары булган чистартылмаган канализация дә бу экологик проблема үсешенә тискәре өлеш кертә.
“Нидерланд һәм Казан галимнәре ашлама буларак кулланылган фосфорны ничек җыярга һәм торгызырга, аны икътисадый циклга кайтарырга һәм хәзерге кебек табигатькә ташламаска өйрәнәләр. Ламмерцма - теоретик галим. Киләчәктә без аның үсешен практикада куллана алсак, Иделдә су чәчәк ату проблемасын чишеп булыр иде. Безгә бу фосфорны ничек алырга, аны чыгарырга һәм эшкәртергә өйрәнергә кирәк. Хәзер су сиропка охшаган, өлешчә кырлардан елгаларга ташланган ашламаларга рәхмәт. Анда алар алга актив үрчүгә китерәләр ”, - дип аңлатты Арбузов органик һәм физик химия институты башлыгы.